Waarde
Het begrip waarde kunnen we zien als een samentrekking van de betekenissen:
- objectief, als een getal dat kan worden toegekend aan een eigenschap van een zaak;
- Subjectief, de beoordeling van een zaak door een persoon.
Waarde = subjectiviteit x objectiviteit
Veel begrippen uit de natuurkunde zijn subjectief. Tijd, temperatuur, gewicht, lengte zijn subjectieve grootheden. Toen er nog geen maat voor tijd was was het aannemelijk dat men het dag nacht ritme als uitgangspunt nam. Om de lengte vast te stellen gebruikte men ledematen zoals de duim en de voet. Door lengte en tijd te definiëren kunnen ze vermenigvuldigt worden met een objectief getal waardoor de waarde voor lengte en tijd ontstaat.
Waarde = (de definitie voor subjectiviteit) x (een objectief getal).
Voor de waardebepaling van subjectieve verschijnselen is het hebben van een definitie cruciaal. In de natuurwetenschap is het hebben van een definities voor abstracte grootheden essentieel om wetenschap te bedrijven.
Het bereiken van consensus over definities is in de praktijk een moeizaam proces gebleken. Het Internationale Stelsel van Eenheden (Frans: Système international d’unités) of SI-stelsel voor het meten van bijvoorbeeld afstand, gewicht, snelheid en temperatuur. Werd op 11 oktober 1960 ingevoerd. Het werd pas in 1978 in Nederland wettelijk verplicht gesteld door de IJkwet (in 2006 vervangen door de Metrologiewet) voor handel en onderwijs.
Er zijn nog vele subjectieve begrippen waar consensus over bestaat. We moeten dan denken aan geluk, welvaart en welzijn, maar ook over de waarde van geld bestaat geen consensus
Subjectief
Subjectieve waarde zijn
Een andere manier van indeling is de indeling in intrinsieke, inherente en instrumentele waarde, zoals die worden toegekend door een persoon of groep:
- instrumentele waarde (extrinsieke waarde) is de waarde dat iets heeft voor een persoon of groep om iets anders te bereiken;
- inherente waarde is de waarde dat iets van zichzelf heeft voor een persoon of een groep;
- intrinsieke waarde is de waarde die iets van zichzelf bezit zonder dat deze waarde daarvoor van buitenaf hoeft te worden toegekend
is bijvoorbeeld de lengte van een auto, zijn maximumsnelheid, de kleur van de lak en het bedrag op het prijskaartje; de subjectieve waarde is het bedrag dat een aspirant-koper voor die auto onder de omstandigheden van dat moment bereid is te betalen.
- De objectieve waarde van geld is hier dus gelijk aan de subjectieve waarde die de koper aan de auto hecht; ook aan subjectieve waarde kan dus een getal worden gegeven.
Wat intrinsieke waarde bezit is onderwerp van discussie. Binnen de milieubeweging menen sommigen bijvoorbeeld dat (delen van) de natuur intrinsieke waarde heeft en dus ook als zodanig moet worden behandeld, anderen menen dat het hier om inherente waarde gaat.
- Sociale waarden zijn idealen en motieven die in een samenleving of groep als nastrevenswaardig worden beschouwd. Normen zijn regels die aangeven welk gedrag van mensen verwacht wordt. In de ethiek wordt het begrip waarde in subjectieve zin gebruikt, al bestaat er wel bijna universele overeenstemming dat een waarde als de bescherming van het leven algemeen geldig is. In de sociologie worden waardensystemen van groepen zo objectief mogelijk beschreven.
- Bij handel verwisselen zaken van eigenaar voor een prijs die lager ligt dan die welke de koper bereid zou zijn geweest te betalen. De verkoper ontvangt daarbij meer geld dan hij waarde hechtte aan de zaak die hij verkocht. In beide gevallen neemt de subjectieve waarde van de bezittingen (inclusief geld) dus toe.
